Przekwitanie to naturalny etap w życiu każdej kobiety. Obejmuje kilka lat przed i po menopauzie, czyli ostatniej menstruacji, która dotyka panie między 45. a 55. rokiem życia. W czasie klimakterium u pań następują istotne zmiany hormonalne. Przysadka mózgowa wydziela zwiększoną ilość hormonu luteinizującego (LH) oraz folikulotropowego (FSH). Jajniki za to zaprzestają wydzielania innych istotnych hormonów: estrogenów i progesteronu. Zmiany te początkowo objawiają się zaburzeniami miesiączkowania. Następnie dołączają kolejne symptomy: uderzenia gorąca, wahania nastroju czy spadek libido. Wiele kobiet doświadczających tych objawów przestaje zabezpieczać się przed ciążą. Czy antykoncepcja w okresie przekwitania jest konieczna?
Menopauza bezpowrotnie wyznacza koniec okresu rozrodczego. Nazwa ta w terminologii medycznej oznacza ostatnią miesiączkę w życiu kobiety. Potocznie jednak menopauzą nazywamy okres przekwitania, czyli cały proces wygasania czynności jajników. Warto pamiętać, że nie jest on jednoznacznie związany z utratą płodności. Zaburzenia miesiączkowania w czasie klimakterium mogą nas zmylić i sprawić, że odstawimy środki antykoncepcyjne. Czy możemy wtedy zajść w ciążę?
Przekwitanie – na czym polega?
Przekwitanie jest naturalnym procesem, który wynika ze zmian hormonalnych w naszym organizmie. W tym czasie jajniki stopniowo zaprzestają produkcji estrogenów i progesteronu, czyli żeńskich hormonów płciowych. Klimakterium rozpoczyna się kilka lat przed menopauzą, czyli ostatnią miesiączką, oraz trwa jakiś czas po niej. Pierwsze jego symptomy nazywane są objawami wypadowymi. W tym czasie pojawiają się zaburzenia miesiączkowania. Menstruacja może mieć nietypową obfitość i czas trwania. Niekiedy pojawiają się plamienia między miesiączkami. Mogą one także występować co 2-3 miesiące, dając mylne wrażenie, że to już menopauza. Estrogeny wpływają na wiele aspektów funkcjonowania naszego organizmu. To dlatego ich niedobór prowadzi do uderzeń gorąca, suchości pochwy czy wahań nastroju. Panie mogą skarżyć się na zaburzenia snu i spadek libido. Zmienia się także ich wygląd. Skóra staje się mniej jędrna, a spowolniony metabolizm dodatkowo sprzyja przybieraniu na wadze.
Antykoncepcja w okresie przekwitania – czy jest konieczna?
Przekwitanie wiąże się z zahamowaniem czynności endokrynnej jajników. Jednakże proces ten jest stopniowy, a jego pierwsze symptomy nie oznaczają jeszcze bezpłodności. Oznacza to, że antykoncepcja w tym czasie jest konieczna, mimo że zajście w ciążę jest utrudnione. Cykle w okresie przedmenopauzalnym są nieregularne i tylko niektóre mają fazę owulacji, w której może dojść do zapłodnienia komórki jajowej. Obniża się także poziom progesteronu, który odpowiedzialny jest za podtrzymanie ciąży. Jednak zmiany te nie wykluczają jednoznacznie poczęcia dziecka. Dopiero menopauza wyznacza koniec okresu rozrodczego. Lekarz stwierdza ją, gdy 12 miesięcy po ostatnim krwawieniu nie pojawi się następne. Warto pamiętać, że na początku klimakterium okres może pojawiać się co 2-3 miesiące. Takie przerwy możemy zinterpretować jako menopauzę i zrezygnować z antykoncepcji. Może poskutkować to zajściem w ciążę, która w dojrzałym wieku wiąże się z dużym ryzykiem powikłań.
Menopauza – jak można ją stwierdzić?
Przekwitanie charakteryzuje się zmniejszeniem zaopatrzenia komórek jajowych w substancje odżywcze. Pęcherzyki stają się także mniej wrażliwe na stymulację ze strony hormonów przysadki mózgowej. Jajniki wytwarzają coraz mniej estrogenów i progesteronu. Ich niedobór skłania przysadkę do wzmożonej produkcji hormonu folikulotropowego (FSH), który ma pobudzać gonady do wydzielania estrogenów na dotychczasowym poziomie. To dlatego po menopauzie poziom FSH jest bardzo wysoki. Jego stężenie bada się trzykrotnie w comiesięcznych odstępach, by stwierdzić jednoznacznie, że pacjentka przebyła już ostatnią miesiączkę. Jednocześnie mierzy się również poziom estradiolu. Badanie przeprowadza się między 2. a 5. dniem cyklu. Po menopauzie ilość FSH wynosi 42 – 188 j.m./l, a stężenie estradiolu będzie mniejsze niż 30 pg/ml.
Menopauza a antykoncepcja
W okresie przedmenopauzalnym antykoncepcja nadal jest istotna. Wybór odpowiedniej metody zabezpieczania się przed ciążą zależy od stanu zdrowia i preferencji kobiety. Antykoncepcja hormonalna na bazie estrogenu może mieć pozytywny wpływ na organizm, ponieważ zapobiega utracie tkanki kostnej. Łagodzi także objawy przekwitania. Jednak nie wszystkie panie powinny po nią sięgać. Przeciwwskazaniem do niej jest wysokie ciśnienie, występowanie zakrzepów krwi i chorób krążenia. Alternatywne pigułki z progestinem, czyli syntetycznym progesteronem, mogą za to powodować przybieranie na wadze, depresję i osteoporozę. Warto pamiętać, że hormonalna terapia zastępcza, która polega na przyjmowaniu syntetycznych hormonów, nie zapobiega ciąży. HTZ wykorzystywana jest w celu łagodzenia objawów klimakterium. Stosowanie jej przed menopauzą wciąż wymaga zabezpieczania się przed ciążą. Antykoncepcja może się opierać wtedy na takich metodach, jak prezerwatywy, środki plemnikobójcze czy minitabletki gestagenne.
Karolina Solga