Klimakterium to naturalny proces biologiczny, w wyniku którego następuje stopniowe wygasanie czynności jajników. Zaprzestają one produkcji estrogenów, czyli żeńskich hormonów płciowych odpowiedzialnych za regulację cyklu menstruacyjnego. Punktem przełomowym dla kobiety jest menopauza, czyli ostatnia miesiączka w życiu. Przekwitanie obejmuje kilka lat przed i po niej. W tym czasie większość pań doświadcza przykrych objawów somatycznych, takich jak uderzenia gorąca czy zlewne poty. Mogą one dotyczyć także psychiki. Stany depresyjne czy zaburzenia lękowe w klimakterium nie są rzadkością. Jak sobie z nimi radzić?
Stan hormonalny pań w okresie klimakterium odpowiada za wiele objawów klinicznych. Największe znaczenie w tym procesie mają estrogeny, które pełnią rolę modulatorów samopoczucia u kobiet. Ich niedobór skutkuje takimi symptomami jak wahania nastroju, drażliwość czy zaburzenia lękowe. Dodatkowym problemem jest podejście wielu pań do przekwitania. Uważają one, że jest to koniec ich pełnowartościowego życia. Czują się nieatrakcyjne i niepotrzebne, co pogłębia trudne stany emocjonalne.
Klimakterium – na czym polega?
Klimakterium to okres kilku lat poprzedzających i następujących po menopauzie, czyli ostatniej menstruacji. Dotyczy najczęściej pań między 45. a 55. rokiem życia. W tym czasie następuje obniżenie wydolności hormonalnej jajników. Po menopauzie zahamowane są zdolności rozrodcze kobiety, co oznacza, że nie może ona zajść więcej w ciążę. Stwierdza się ją, gdy po ostatniej miesiączce następna nie pojawiła się przez kolejnych 12 miesięcy. Jest to istotne kryterium, ponieważ jednym z pierwszych sygnałów przekwitania są zaburzenia miesiączkowania. Krwawienia pojawiają się wtedy rzadziej i mogą mieć nietypową obfitość. Jednak dopiero całkowite ich ustanie świadczy o wejściu w wiek pomenopauzalny. Wczesne objawy wypadowe przekwitania pojawiają się u około 40% kobiet przed menopauzą. Doświadcza ich również aż 85% pań po ostatniej menstruacji, przy czym u jednej trzeciej z nich mają one ciężki charakter.
Somatyczne objawy klimakterium
Klimakterium wiąże się z szeregiem uciążliwych somatycznych dolegliwości. Panie najczęściej skarżą się na zlewne poty i uderzenia gorąca. Objawy te związane są z niedoborem estrogenów, który wpływa na podwzgórze – część mózgu zarządzającą termoregulacją ciała. Brak żeńskich hormonów stanowi dla niego informację o przegrzaniu organizmu. Kołatanie serca, wary i zimny pot ma na celu usunięcie nadmiaru ciepła. Innymi przykrymi symptomami menopauzy są bóle i zawroty głowy, męczliwość, suchość pochwy i spadek libido. W jej wyniku zmienia się także wygląd kobiet: skóra traci swoją elastyczność, a włosy i paznokcie stają się łamliwe. Do tego spowolniony metabolizm sprzyja przybieraniu na wadze, nawet jeżeli tryb życia pań nie ulega zmianie.
Jak przekwitanie wpływa na psychikę?
Przekwitanie wiąże się nie tylko z dokuczliwymi objawami somatycznymi, ale wpływa też na psychikę kobiet. W jego wyniku panie cierpią z powodu wahań nastroju, drażliwości i pogorszonego samopoczucia. Do tego pojawiają się problemy z koncentracją oraz pamięcią, które mogą znacznie utrudnić życie zawodowe. Typowe dla menopauzy są również zaburzenia snu. Przekwitające kobiety mogą mieć problem z zasypianiem, a w trakcie snu często się wybudzają. Spokojny wypoczynek utrudniają również uderzenia gorąca, które pojawiają się wieczorem. Poważny problem kliniczny stanowi także depresja okołomenopauzalna. Najczęściej pojawia się u kobiet, które wcześniej doświadczały stanów depresyjnych. Występuje również u pań, dla których klimakterium wiąże się z dużą zmianą stylu życia.
Zaburzenia lękowe w klimakterium
Zaburzenia lękowe często występują u pań w okresie klimakterium. Największe nasilenie objawów lękowych stwierdza się u pacjentek w wieku pomenopauzalnym. Związane są one zarówno z gospodarką hormonalną organizmu, jak i postrzeganiem menopauzy przez przekwitające kobiety. Uznają one klimakterium za koniec dotychczasowego życia. Czują się mniej atrakcyjne, niekobiece i niepotrzebne. Dorosłe dzieci zazwyczaj mieszkają już osobno, co nasila poczucie wyobcowania i samotności. Nic dziwnego, że panie martwią się o swoją przyszłość i czują się bezradne wobec upływającego czasu. Lęki często towarzyszą depresji, która objawia się głębokim smutkiem i utratą zainteresowań. Jeżeli stan obniżonego nastroju utrzymuje się dłużej niż 2 tygodnie, konieczna jest konsultacja psychiatryczna.
Depresja i lęk w okresie przekwitania – jak im zaradzić?
Objawy klimakterium mogą być niwelowane poprzez podawanie paniom syntetycznych estrogenów. Hormonalna terapia zastępcza jest polecana przez ginekologów w przypadku trudnych do zniesienia objawów wypadowych menopauzy. Kuracja ta jest skuteczna, lecz niesie ze sobą ryzyko wystąpienia skutków ubocznych. Zaburzenia depresyjno-lękowe powinny skłonić nas też do wizyty u psychiatry. Najpewniej zaleci on nam leki przeciwdepresyjne, które stosuje się jednocześnie z HTZ. Istotny jest również zdrowy tryb życia: aktywność fizyczna na świeżym powietrzu i dieta bogata w składniki odżywcze. Takie działanie zapobiegnie przybieraniu na wadze i poprawi nasze samopoczucie. Stanowi też doskonałą profilaktykę przeciw chorobom typowym dla wieku dojrzałego, takim jak osteoporoza czy cukrzyca.
Karolina Solga