O wirusach od czasu do czasu robi się naprawdę głośno. Dzieje się tak na ogół wówczas, gdy świat ogarnia pandemia lub pojawia się jakiś groźny patogen. Czego nie wiecie o wirusach?
Czy wirusy są żywymi organizmami?
Co do tego naukowcy mają poważne wątpliwości. Istnieją sprzeczne opinie na ich temat. A wszystko to wynika z faktu, że wirusy nie posiadają własnego metabolizmu, lecz pasożytują wyłącznie na gospodarzu. Bez niego nie są w stanie przeżyć. Wirusy to głównie cząsteczki kwasów nukleinowych – RNA lub DNA. Posiadają na swojej powierzchni od jednego do dwóch białek, które pomagają im przyłączyć się do komórki gospodarza i wniknąć w jej głąb.
Dlaczego wirusy często ulegają mutacji?
W związku z tym, iż wirusy tworzą głównie kwasy nukleinowe, wirus praktycznie nie wytwarza białek za wyjątkiem tych powierzchniowych, nie posiadają one także mechanizmów naprawczych, które w przypadku człowieka, zwierząt czy roślin chronią przed mutacjami. Ich materiał genetyczny namnaża się przypadkowo, czasem coś z niego wypada, czasem dołącza się jakiś fragment. Może to skutkować uzyskaniem nowych zdolności.
Dlaczego trudno zbudować odporność na wirusy?
Nasz organizm w wyniku kontaktu z patogenem wytwarza przeciwciała. Mają one charakter swoisty, oznacza to, że gdy ponownie spotkają się z danym patogenem, szybko go rozpoznają i unicestwiają. Przeciwciała rozpoznają struktury białkowe wirusa. Ten jednak szybko mutuje i zmienia strukturę białek powierzchniowych. Jeśli białko to będzie miało znacznie zmienioną strukturę, nie zostanie rozpoznane przez przeciwciała.
Dlaczego wirusy łatwo przeskakują ze zwierząt na człowieka?
Wynika to z wyżej wspomnianej zdolności do szybkich zmian adaptacyjnych w wyniku losowych mutacji, które zachodzą nieustannie. W końcu powstaje patogen, który umie przeniknąć do organizmu człowieka. W dzisiejszych czasach bardzo często hodujemy dzikie zwierzęta na ekskluzywne dania mięsne. Jest to bardzo dochodowy biznes, ale skutkuje też przywleczeniem nieznanych nam wcześniej patogenów.
Dlaczego rozprzestrzenianiu się wirusów sprzyja koncentracja ludności?
Wirus żyje tylko wówczas, gdy ma gospodarza. Na klamkach, kafelkach czy zabawkach jest w stanie przetrwać co najwyżej kilkadziesiąt godzin. Im bardziej suche i gorące powietrze, tym jego zdolność do przetrwania maleje. Suche powietrze wysusza bowiem kropelki z dróg oddechowych, które zawierają wirusa. Gdy ludność jest skoncentrowana, większość z nas mieszka w dużych miastach, wówczas wirus może łatwo przeskakiwać z człowieka na człowieka, zakażając kolejne osoby.
Dlaczego nieznane wirusy grożą ludzkości?
Człowiek dewastuje środowisko naturalne. Wycina kolejne lasy pod pola uprawne. Wiele dzikich zwierząt traci swój dom i zaczyna szukać pożywienia na farmach. Tam pozostawia odchody zawierające nieznane nam patogeny, które następnie zjadają nasze kury i świnie, teraz potrzeba już tylko chwili, by zaraził się nimi człowiek.
Kto jest największym rezerwuarem wirusów?
Szacuje się, że największym rezerwuarem wirusów jest nietoperz. Posiada on intensywny metabolizm, dlatego też wytwarza dużo wolnych rodników, te są skutecznie zwalczane, jednak kosztem uwalniania do organizmu zwierzęcia krótkich nici DNA. Organizm nietoperza nie zwalcza jednak kwasów nukleinowych w stanie wolnym, ponieważ zwierzęciu groziłby nieustanny stan zapalny. Dzięki temu nie reaguje też stanem zapalnym na materiał genetyczny wirusów. A tym, co nam szkodzi, bardzo często jest nadmierna reakcja zapalna organizmu. Nietoperze stanowią żywicieli wirusów, jednak im samym nie szkodzą.