Wadą serca nazywamy wrodzoną lub nabytą nieprawidłowość anatomiczną budowy serca. Narząd ten jest sprawnie funkcjonującą pompą mięśniową, która w ciągu godziny przetacza ponad 350 litrów krwi. Zbudowane jest z czterech jam: dwóch przedsionków i dwóch komór. Lewa część serca nie jest połączona z prawą, rozdziela je specjalna przegroda. Cofaniu się krwi w trakcie jej obiegu zapobiegają zastawki przedsionkowo-komorowe i półksiężycowate. To właśnie ich najczęściej dotyczą nabyte wady serca. Jak je rozpoznać?
Praca serca opiera się na naprzemiennym kurczeniu się i rozkurczaniu. Dzięki niej w naszym układzie krwionośnym krąży ciągle około 5 litrów krwi. Dostarcza ona do wszystkich komórek tlen i substancje odżywcze. Odbiera także dwutlenek węgla i różne szkodliwe metabolity. Z tego powodu wady serca skutkują przykrymi objawami: dusznościami, spadkiem wydolności fizycznej czy zaburzeniami jego rytmu. Jaka jest ich przyczyna?
Nabyte wady serca – jak je rozpoznać?
Nabyte wady serca dotyczą najczęściej wady którejś z zastawek. Zastawka może się nie domykać lub być nadmiernie zwężona. Czasem obydwa te defekty występują jednocześnie. Zastawki mają na celu zapobieganie cofaniu się krwi do serca. W naszym sercu występują cztery. Zastawka aortalna występuje między lewą komorą serca a aortą. Płucna jest między prawą komorą a tętnicą płucną. Dwie przedsionkowo-komorowe występują po lewej stronie serca (dwudzielna mitralna) i po prawej (trójdzielna). Wady w ich budowie manifestują się klinicznie męczliwością, dusznościami i silnym biciem serca po wysiłku fizycznym. Niekiedy pojawiają się też bóle w klatce piersiowej, kaszel, brak apetytu czy obrzęk płuc.
Przyczyny nabytych wad serca – zapalenie wsierdzia
Zapalenie wsierdzia jest stanem zapalnym błony wyściełającej jamę serca lub obecnej na jego zastawkach. Powoduje je choroba reumatyczna lub infekcja bakteryjna. Objawem choroby są szmery w sercu, wysoka gorączka, przyspieszenie bicia serca, osłabienie i szybka męczliwość. Bakteryjne zapalenie wsierdzia jest skutkiem wprowadzenia do krwiobiegu bakterii w trakcie różnych zabiegów chirurgicznych. Może być też konsekwencją posocznicy. Drobnoustroje umiejscawiają się na zastawkach, prowadząc do ich zniekształceń. Reumatyczne zapalenie wsierdzia to efekt gorączki reumatycznej, która zajmuje serce. Często jest wynikiem niedoleczonej anginy ropnej. Następuje wtedy niewłaściwa reakcja układu odpornościowego, co prowadzi do uszkodzenia zastawek. Wadę serca odkrywa się zwykle dopiero wiele lat po przejściu infekcji bakteryjnej.
Uszkodzenia serca – wynik chorób wirusowych
Na uszkodzenia nabyte serca mają wpływ również choroby wirusowe, takie jak pozornie niegroźna grypa. Przy infekcji wirusowej komory serca powiększają się, co prowadzi do wtórnej niedomykalności przez rozciąganie pierścienia zastawki. Zazwyczaj jednak serce regeneruje się po chorobie, a wada zastawki mija. Czasem jednak grypa skutkuje funkcjonalną niedomykalnością zastawki. Jej płatki nie są uszkodzone, ale pierścień pozostaje rozciągnięty. Pogrypowe zapalenie mięśnia sercowego najczęściej dotyczy osób z osłabionym układem odpornościowym, dzieci oraz seniorów. Jednak czasem rozwija się także u osób młodych i sprawnych. Z tego względu grypy nie należy lekceważyć.
Nabyte wady serca – niedomykalność zastawki mitralnej
Najczęstszą wadą nabytą serca jest niedomykalność zastawki mitralnej. W zdrowym sercu krew z przedsionka trafia do komory, a następnie do aorty. Jednak wada zastawki mitralnej powoduje, że krew cofa się z powrotem do przedsionka. Zazwyczaj wynika ona z uszkodzenia płatków zastawki na skutek zapalenia wsierdzia lub zawału serca. Niesprawne mogą być mięśnie brodawkowe, pierścień włóknisty lub nici ścięgniste stabilizujące płatki zastawki. Niedomykalność może nie dawać żadnych objawów przez długi czas. Zaawansowana wada powoduje kołatanie serca, ból w klatce piersiowej, utratę apetytu, kaszel, obrzęki i trudności w przełykaniu. Diagnozuje się ją poprzez echo serca lub badanie elektrokardiograficzne.
Inne nabyte wady serca
Poza niedomykalnością zastawki mitralnej, może nastąpić jej zwężenie. Powoduje ono zaleganie krwi w przedsionku i żyłach płucnych, co prowadzi do powstania obrzęku płuc. Wadzie tej towarzyszą duszności, kaszel i plucie krwią. Także zastawka aortalna może ulec zwężeniu, co skutkuje przerostem lewej komory i bólem za mostkiem oraz omdleniami. Może się ona również nie domykać, czego efektem jest także powiększenie komory serca po lewej stronie i podobne objawy. Wady zastawki trójdzielnej występują wyjątkowo rzadko. Zdarza się jednak, że nie domyka się ona na skutek powiększenia prawej komory serca. Krew cofa się wtedy do przedsionka, a chory skarży się na ból brzucha, duszność w trakcie wysiłku, uczucie pełności i wodobrzusze.
Leczenie nabytych wad serca
Badania wykrywające wady serca nie są nieprzyjemne dla pacjenta. Najczęściej wykrywa się je za pomocą echokardiografii, tomografii komputerowej lub rezonansu magnetycznego. Pomocne są również takie badania jak EKG, analiza składu krwi czy bardziej inwazyjna koronografia. Leczenie wcześnie wykrytych wad serca opiera się na farmakoterapii. Bardziej zaawansowane uszkodzenia wymagają ingerencji chirurgicznej. Operacja ma na celu przywrócenie fizjologicznego przepływu krwi przez serce. Zazwyczaj lekarz podejmuje próbę naprawienia uszkodzonej zastawki lub przeszczepienia nowej – biologicznej lub sztucznej. Pojawienie się wszelkich objawów ze strony serca powinno być zatem wskazaniem do wizyty u lekarza.
Karolina Solga