Zaburzenia smaku to jedne z najczęściej występujących dolegliwości u pacjentów onkologicznych (1). Wskazuje się, że nawet 70% chorych na nowotwory doświadcza zaburzeń smaku (2). Dotyczy to szczególnie osób cierpiących na nowotwory głowy i szyi, a także pacjentów poddanych radioterapii w tym obszarze (3). Problem ten może obejmować szereg doznań, w tym odczuwanie metalicznego, chemicznego czy gorzkiego posmaku, zwłaszcza po spożyciu produktów bogatobiałkowych, np. mięsa. Pokarmy znane z wcześniejszej konsumpcji niejednokrotnie smakują inaczej. Powikłania te mogą skutkować utratą apetytu, a tym samym zwiększać ryzyko utraty masy ciała, dlatego ważne jest podjęcie działań, które pozwolą na ich złagodzenie (4). Jak zatem poradzić sobie z uciążliwymi zaburzeniami smaku?
Porady na zaburzenia smaku
Problem ten może mieć negatywny wpływ na odżywianie, a tym samym utrzymanie masy ciała. Warto jednak zadbać o odpowiednią podaż energii i składników odżywczych, aby wesprzeć swój organizm podczas leczenia onkologicznego. Pomimo braku konkretnych metod leczenia zaburzeń smaku warto rozważyć zastosowanie sposobów, które mogą złagodzić uciążliwe dolegliwości. Należy też zwrócić uwagę na przyczynę ich występowania – czasem zaburzenia smaku mogą wynikać z problemów stomatologicznych, takich jak suchość czy infekcje w jamie ustnej (4). Warto obserwować swój organizm i stosować się do tych wskazówek, które okazały się pomocne.
1. Sięgaj po zimne posiłki
Dzięki temu ograniczysz intensywny smak potraw. Gorące posiłki mają intensywniejszy smak w porównaniu do zimnych. Sprawdź, jaka temperatura jest dla ciebie optymalna – czy będą to pokarmy w temperaturze pokojowej, lekko schłodzone, czy może bezpośrednio wyciągnięte w lodówki (5, 6).
2. Spożywaj częściej mniejsze porcje posiłków
Najlepiej zaplanuj swój jadłospis tak, aby znalazło się w nim 6–8 mniejszych posiłków dziennie, zamiast 3 dużych (7).
3. Wykorzystuj marynowanie potraw
Zamarynowane ryby, mięso czy warzywa mogą mieć dla ciebie lepszy smak, jeżeli doświadczasz zaburzeń smaku5. Spróbuj przygotować marynatę z soków owocowych, octu czy sosów sałatkowych (7).
4. Żuj gumę do żucia, sięgnij po miętówki lub cukierki bez cukru
Dzięki temu możesz pozbyć się uciążliwego posmaku po spożytym posiłku (5). Warto wybrać cukierki bez cukru o smaku miętowym, pomarańczowym czy cytrynowym – pozwolą one na zamaskowanie metalicznego i gorzkiego posmaku (4). Sposób ten może również pomóc w ograniczeniu suchości w ustach, dzięki pobudzeniu wydzielania śliny (7).
5. Używaj plastikowych, szklanych, ceramicznych lub bambusowych sztućców i naczyń
Metoda ta pozwala na ograniczenie odczuwania metalicznego posmaku w ustach (5).
6. Spróbuj nowych, nieznanych dotąd potraw
Dzięki temu jedzenie może sprawiać ci większą przyjemność. Sięgaj po potrawy, które w tym czasie smakują i pachną zachęcająco. Odczuwanie smaków może zmieniać się każdego dnia przy zaburzeniach smaku, więc zadbaj o to, aby w twojej kuchni nie zabrakło różnorodnych produktów (7).
7. Maskuj nieprzyjemne smaki, wykorzystując inne
Jeżeli doświadczasz słonego smaku, możesz zredukować go, wykorzystując słodziki; słodki – dodatkiem soku z cytryny i soli; gorzki – dodatkiem słodzików (3).
8. Zadbaj o odpowiednie przyprawienie potraw
Aby polepszyć smak spożywanych posiłków, często doprawiaj je różnymi ziołami czy przyprawami, takimi jak mięta, oregano, bazylia, rozmaryn, czosnek, cynamon, cytryna, koperek czy imbir (7).
9. Jeżeli produkty wysokobiałkowe ci nie smakują, zamień je na inne
Badania pokazują, że co najmniej połowa pacjentów onkologicznych może unikać produktów obfitujących w białko ze względu na odczuwanie gorzkiego smaku4. Często wskutek zaburzeń smaku chorzy na nowotwory nie tolerują czerwonego mięsa. Spróbuj w związku z tym sięgnąć po inne źródła białka i sprawdź, czy również mają gorzki posmak. Rozwiązaniem może okazać się spożycie innych produktów wysokobiałkowych, takich jak ryby, kurczak, jaja, ser, orzechy, groch, fasola czy tofu (3).
10. Zadbaj o higienę jamy ustnej
W tym celu pamiętaj o regularnym szczotkowaniu i nitkowaniu zębów (5). Często płucz usta, dzięki czemu zmniejszysz ryzyko infekcji, a także ograniczysz uciążliwy posmak i poprawisz gojenie się owrzodzeń w jamie ustnej. Możesz spróbować przepłukać usta delikatnym roztworem wody z sodą oczyszczoną i solą przed spożyciem posiłku. Warto również umówić się na wizytę z dentystą, aby skontrolować stan zdrowia jamy ustnej i wykluczyć ewentualne nieprawidłowości przy zaburzeniach smaku (7).
11. Unikaj spożycia posiłków tuż przed chemioterapią i po niej
Najlepiej powstrzymać się od jedzenia 1–2 godziny przed chemioterapią, a także do 3 godzin po zastosowanej chemioterapii. Dzięki temu możesz pozbyć się niechęci do jedzenia wywołanej przez wymioty i nudności (4).
12. Pamiętaj o regularnej podaży płynów.
Suchość w ustach może negatywnie oddziaływać na odczuwany smak. Zadbaj więc o odpowiednie spożycie płynów każdego dnia (6).
Żywienie medyczne przy zaburzeniach smaku
Jeżeli zaburzenia smaku skutkują spożyciem niewielkiej ilości pożywienia i obawiasz się o niedobory żywieniowe, możesz skonsultować z lekarzem uzupełnienie codziennego jadłospisu żywnością medyczną. Przykładem może być produkt Resource Refresh. Jest to wysokoenergetyczny preparat przeznaczony dla pacjentów onkologicznych z niedożywieniem lub ryzykiem wystąpienia niedożywienia, u których występują zaburzenia smaku. Jego zastosowanie może mieć pozytywny wpływ na twój stan odżywienia. Co więcej, Resource Refresh nie zawiera składników o metalicznym posmaku. Dostępny jest wariant o smaku herbaty brzoskwiniowo-miętowej.
Piśmiennictwo:
- Enriquez-Fernandez B. E., Martinez-Michel L., Thorlakson J., Wismer W. V. Patient-reported taste change assessment questionnaires used in the oncology setting: A narrative review. European Journal of Oncology Nursing 2020; 47:101775.
- Kiss N., Symons K., Hewitt J., Davis H., Ting C., Lee A., Boltong A., Tucker R.M., Tan S.-Y.
Taste Function in Adults Undergoing Cancer Radiotherapy or Chemotherapy, and Implications for Nutrition Management: A Systematic Review. Journal of the Academy of Nutrition and Dietetics 2021; 121(2):278-304. - American Cancer Society. Taste and Smell Changes. Pobrany 25.08.2022 r., z https://www.cancer.org/treatment/treatments-and-side-effects/physical-side-effects/eating-problems/taste-smell-changes.html
- Cancer.Net. Taste Changes. Pobrany 25.08.2022 r., z https://www.cancer.net/coping-with-cancer/physical-emotional-and-social-effects-cancer/managing-physical-side-effects/taste-changes
- Canadian Cancer Society. Taste changes. Pobrany 25.08.2022 r., z https://cancer.ca/en/treatments/side-effects/taste-changes
- World Cancer Research Fund. Taste changes. Pobrany 25.08.2022 r., z https://www.wcrf-uk.org/health-advice-and-support/living-with-cancer/common-cancer-side-effects/taste-changes/
- Cancer Treatment Centers of America. 2020. Tips to help manage taste changes during cancer care. Pobrany 25.08.2022 r., z https://www.cancercenter.com/community/blog/2020/08/managing-taste-changes
Żywność specjalnego przeznaczenia medycznego. Stosować pod kontrolą lekarza. Resource Refresh – do postępowania dietetycznego u pacjentów onkologicznych z zaburzeniami zmysłu smaku związanymi z radioterapią lub chemioterapią, niedożywionych lub z ryzykiem wystąpienia niedożywienia.
