„Lalka” to powieść autorstwa Bolesława Prusa, która w latach 1887-1889 była publikowana w odcinkach na łamach „Kuriera Codziennego”. W 1890 została ona wydana w postaci książki przez wydawnictwo Gebethner i Wolff.
Pomimo upływu czasu utwór Bolesława Prusa wciąż budzi ogromne kontowersje. „Lalka” to pełna niedopowiedzeń, a zarazem zawikłana opowieść poruszająca problem niewłaściwie ulokowanych uczuć, straconych złudzeń i zaprzepaszczonych możliwości. To również konfrontacja idei romantycznego idealizmu z pozytywistycznym realizmem.
Geneza tytułu powieści Bolesława Prusa
„Lalka” początkowo miała nosić tytuł „Trzy pokolenia”, w ten sposób Bolesław Prus chciał nawiązać do przedstawicieli trzech generacji, z którymi spotykamy w książce. Rzecki jest reprezentantem romantyków, a zarazem wyznawcą idealizmu politycznego. Z kolei Ochocki to przedstawiciel pozytywistów, który pragnie wcielać w życie ich idee. Stanisław Wokulski, główny bohater „Lalki”, który ubiega się o względy Izabeli Łęckiej, stanowi pomost między pokoleniem romantyków i pozytywistów. Bolesław Prus postanowił napisać „Lalkę”, aby ukazać sytuację „polskich idealistów na tle społecznego rozkładu” .
Bolesław Prus zapytany o zmianę tytułu, twierdził, iż za nazwą „Lalka” nie kryje się nic więcej poza zabawką Heluni Stewskiej. Na jego wybór wpływ miała również notatka prasowa, która informowała o kradzieży dziecięcej zabawki. Choć sam autor w „Słówku o krytyce pozytywnej” podkreślał, iż tytuł jego powieści nie stanowi nawiązania do postawy Izabeli Łęckiej, krytycy literaccy często utożsamiają go z główną bohaterką powieści.
Tytuł powieści Bolesława Prusa doczekał się wielu interpretacji, niektórzy badacze uważają, iż ma on charakter satyryczno-dydaktyczny i stanowi krytykę postawy arystokracji, w tym Izabeli Łęckiej. Przedstawiciele wyższych sfer nierzadko byli lekkoduchami, spędzającymi całe dnie na zabawie i lekceważącymi osoby, które nie przyszły na świat w dobrze sytuowanych rodzinach.
Niektórzy krytycy literaccy doszukują się w „Lalce” motywu „teatru świata”. Wszyscy ludzie, niezależnie od statusu społecznego i zasobności portfela, są jedynie kukiełkami niemającymi realnego wpływu na kształtowanie otaczającej ich rzeczywistości.