Sztuczna inteligencja wielu z nas kojarzy się z niegroźnym tworem oraz przydatnymi aplikacjami, które ułatwiają życie. Do dyspozycji mamy m.in. obiektyw Google. Wystarczy włączyć internet, zrobić zdjęcie wybranej rzeczy i widzimy podobne obrazy w sieci. Możemy dowiedzieć się, że krzew, który kwitnie pod domem, to budleja Dawida. Pozwala nam to również znaleźć podobny fason sukienki w dobrej cenie. Pod tym względem sztuczna inteligencja nam służy. Nie w każdym aspekcie okazuje się dobrym wyborem. Jak sztuczna inteligencja wpływa na nasze życie?
Jak kształtujemy świat poprzez język/narrację?
Swój świat kreujemy, posługując się określonym językiem. Bardzo często uczymy się go od naszych rodziców, dziadków, przyjaciół i nauczycieli. Mamy też indywidualne predyspozycje, które odbijają się na naszym opisie rzeczywistości. Np. możemy postrzegać wiedzę jako najważniejszą wartość w życiu, a nasza przyjaciółka uważać, że najbardziej liczy się liczna rodzina. Duży wpływ na to, co daje nam szczęście i do czego dążymy, ma nasze dzieciństwo oraz osobowość. Każdy z nas jest indywidualistą, kimś niezwykłym, dlatego gdy zgłaszamy się na psychoterapię, specjalista próbuje się do nas dostroić. Pozwala to nawiązać więź terapeutyczną. Stosując kalki językowe i mentalne, nie osiągnąłby tego celu.
Jak zagraża nam sztuczna inteligencja? Rozmowa z botem a ryzyko manipulacji
Sztuczna inteligencja także z nami rozmawia. Chat udziela nam odpowiedzi na różne pytania. Jego wypowiedzi wydają się składne i przemyślane. Są poprawne językowo, niekiedy można by je wkleić jako wypowiedź ekonomisty, lekarza czy psychologa. Warto pamiętać o kilku istotnych kwestiach. Pięknie wygładzone zdania nie zawsze odzwierciedlają rzeczywistość. Niekiedy są bardzo jednowymiarowe i spłycają problem. Ponadto różnią się za każdym razem, gdy zadajemy to samo pytanie. Może to sugerować, że Chat promuje taką wizję świata, na jaką obecnie zgłasza się zapotrzebowanie. Jednego dnia podkreśla piękno rodzinnego życia jako najwyższą wartość w życiu. Drugiego gloryfikuje karierę zawodową, a trzeciego podróże zagraniczne. Nie uwzględnia przy tym, co służy nam, bo nie ma wglądu do naszego indywidualizmu. Poza tym może manipulować nami poprzez pięknie wygładzony język. Zachęcać do nadmiernego konsumpcjonizmu, aby przyczynić się do wzrostu PKB.
Jak sztuczna inteligencja kształtuje narrację i co ma wspólnego z psychoterapią?
Z psychologicznego punktu widzenia sztuczna inteligencja wywiera duży wpływ na nasze emocje i wybory życiowe. Kształtuje bowiem narrację. Psychoterapia opiera się na rozmowie. Wyróżnia się nawet nurt narracyjny, w którym najwięcej uwagi poświęca się temu, jaką opowieść o sobie i świecie tworzymy. Psychoterapia bazuje na rozmowie, spotkaniu specjalisty z pacjentem. Od tego, jak zostanie przeprowadzona, zależy przeprogramowanie poznawcze klienta. Rodzi to ryzyko, że sztuczna inteligencja może tak z nami rozmawiać, aby nakłonić nas do określonych działań. Nie wszystkie będą nam służyć.
Jak sztuczna inteligencja wpływa na nasze życie?
Sztuczna inteligencja uległa rozpowszechnieniu i stała się darmowa. Wiele osób korzysta na co dzień z ChatGPT. Sprzyja to nawiązywaniu więzi emocjonalnych z botem. Jest to szczególnie niepokojące w czasach postpandemicznych, kiedy wielu z nas narzeka na samotność. Przy czym rozmowa z botem nie zastąpi nam prawdziwej, bliskościowej relacji, choć przypomina konwersację z drugim człowiekiem.
Indywidualizm i krytyczne myślenie – jak nie dać sobą manipulować?
Wiemy już, jak sztuczna inteligencja wpływa na nasze życie. Zapewne to będzie się zmieniać w miarę jej ewolucji. Przebiega ona znacznie szybciej niż w świecie biologicznym. Potrzebowaliśmy tysięcy lat, aby rozwinąć w sobie obecną mądrość i wrażliwość. Sztuczna inteligencja te same informacje przyswaja znacznie szybciej, choć niekoniecznie lepiej. W pewnym momencie ilość fake`owych odpowiedzi może okazać się zagrażająca. Jeśli zatracimy indywidualizm i zdolność krytycznego myślenia, nie spostrzeżemy nawet, że żyjemy w kłamstwie. Sztuczna inteligencja wmawia nam pewne rzeczy, aby wywrzeć na nas presję. Zachęcić do operacji plastycznej, zakupu nowego samochodu lub głosowania na partię ekstremistyczną. Pielęgnujmy w sobie indywidualizm, umacniajmy krytyczne myślenie. Samodzielnie zbierajmy informacje, które pochodzą z wiarygodnych źródeł. Porównujmy je ze sobą, wyciągajmy własne wnioski. Na naszą mądrość życiową składają się także rozmowy z innymi ludźmi i indywidualne doświadczenia.
Magdalena Kukurowska