Zabarwienie skórze nadają melaniny – naturalne pigmenty produkowane w znajdujących się w warstwie podstawnej naskórka melanocytach.

Melanocyty to komórki barwnikowe posiadające kilka wypustek, w których znajdują się melanosomy. Są to ziarnistości zawierające melaninę. Dzięki wypustkom możliwe jest przekazanie barwnika do keratynocytów, czyli komórek naskórka. W każdym milimetrze kwadratowym skóry znajduje się ponad 1500 melanocytów [1]. Interesujące jest, że u ludzi rasy białej i czarnej liczba melanocytów jest podobna. Stopień pigmentacji skóry zależy bowiem od ilości melaniny a nie od liczby melanocytów. Zmiany barwnikowe związane są z zaburzeniami syntezy melaniny i jej rozmieszczenia w skórze.

Do czynników uaktywniających proces melanogenezy zaliczyć możemy:

  • promieniowanie UV
  • stany zapalne skóry
  • niedobór witamin (A, PP, kwasu foliowego i pantotenowego)
  • metale (miedź, srebro, złoto, żelazo)
  • hormony przysadki mózgowej, tarczycy oraz hormony płciowe [2].

Rodzaje przebarwień

Jednym z bardzo często spotykanych problemów dermatologicznych i kosmetycznych są przebarwienia. Związane są one ze wzrostem liczby melanocytów lub melanosomów. Ze względu na umiejscowienie barwnika przebarwienia możemy podzielić na naskórkowe, skórne bądź mieszane. Innym podziałem może być podział na przebarwienia uwarunkowane genetycznie lub powstałe w wyniku działania czynników zewnętrznych np. promieniowanie UV, przyjmowanie niektórych leków.

Do zmian mających charakter genetyczny zalicza się piegi. Są to jasno – lub ciemno-brunatne plamy, umiejscowione przede wszystkim na odsłoniętych częściach ciała, na twarzy i grzbietach rąk. Choć plamy te utrzymują się przez całe życie, to u osób starszych są mniej nasilone. W obrębie piegów nie występuje większa liczba melanocytów, przyspieszony jest natomiast proces syntezy melanin [3].

Inne zaburzenia barwnikowe

Do zaburzeń barwnikowych zalicza się także plamy soczewicowate (lentigines). Rozróżnia się kilka form tych przebarwień. Mogą pojawić się one w dzieciństwie. Są wówczas liczne i najczęściej zajmują tułów. Mogą również występować u osób starszych, zwłaszcza o jasnej karnacji lub pojawić się w wyniku długotrwałego działania promieniowania UV. Są to pojedyncze lub mnogie plamy o powierzchni gładkiej zlokalizowane głównie na twarzy, rękach i przedramionach. Plamy soczewicowate słoneczne mogą pojawić się u osób leczonych metodą PUVA (podanie leku światłouczulającego i zastosowanie naświetlania promieniowaniem UVA) wykorzystywanej m.in. w leczeniu łuszczycy i bielactwa. Przebarwienia tego typu mogą występować także w wielu różnych schorzeniach. Gdy znajdują się na wargach i błonie śluzowej jamy ustnej mogą być objawem zespołu Peutza-Jeghersa, czyli polipowatości jelit. Występują również w rzadkim schorzeniu określanym jako skóra pergaminowata i barwnikowa (Xeroderma pigmentosum). Związane jest ono z nadwrażliwością na promieniowanie słoneczne [3].

Kolejnym zaburzeniem barwnikowym jest występująca głównie u kobiet ostuda (chloasma, melasma). Są to żółtobrunatne plamy zazwyczaj zlokalizowane nad górną wargą, policzkach i czole. Czynnikami, które sprzyjają jej wystąpieniu, są: ciąża, zaburzenia miesiączkowania, przyjmowanie leków hormonalnych, zaburzenia endokrynologiczne (choroby tarczycy, jajników), choroby wątroby, niektóre leki i kosmetyki zawierające środki światłouczulające [4]. Pojawienie się ostudy w czasie ciąży daje ponad 50% prawdopodobieństwa, że stosowanie w późniejszym okresie środków antykoncepcyjnych spowoduje pojawienie się tego typu przebarwień [5]. W niektórych przypadkach ostuda może ustąpić samoistnie, np. po porodzie.